Phương pháp TRIZ - Nguyên tắc 13: Đảo ngược

Nếu ai đó chưa biết, chưa đọc, chưa nghiên cứu về Genrikh Saulovich Atchuller và Lý thuyết giải các bài toán sáng chế (TRIZ) của ông thì quả là một thiệt thòi đối với người đó. Tại sao vậy? Bởi ông là một tài năng lớn, một người có nhân cách sáng ngời, là một nhà khoa học rất đáng kính trọng.

Mục lục

1. Phát biểu nguyên tắc

2. Vận dụng nguyên tắc

      a. Đảo ngược trong học hành

      b. Đảo ngược trong yêu đương

      c. Đảo ngược trong môi trường

      d. Đảo ngược về không gian

      e. Đảo ngược giữa trường học và cuộc đời

      f. Đảo ngược giữa thực tại và nhận thức

      g. Đảo ngược giữa bản chất và hiện tượng

      h. Đảo ngược giữa hiện thực và ước vọng

      i. Đảo ngược giữa lý trí và cảm xúc

3. Hình ảnh gợi mở sáng tạo

NGUYÊN TẮC 13: ĐẢO NGƯỢC

1. Phát biểu nguyên tắc

Với mỗi giải pháp đặt ra đều có giải pháp ngược lại. Hãy xem xét các giải pháp đảo ngược biết đâu chừng lại có cái hay.

Đệ tử:

-  Tư tưởng của nguyên tắc đảo ngược là gì, thưa ngài tiên sinh?

Đạo sĩ:

-  Đó là qui luật về sự thống nhất của các mặt đối lập. Chẳng hạn, giới tính của sinh vật lưỡng giới có tính đảo ngược nhau. Nghe đồn rằng có một số loài sinh vật có đa giới tính, hai cá thể chỉ cần khác giới là vẫn giao được với nhau.

Sự đảo ngược. (ảnh: nguồn internet)

Đệ tử:

-   Theo văn tự học thuật thì nhà thông thái Galileo Galileo tiên sinh - quê xứ tháp nghiêng Pisa - là người đầu tiên cho rằng Trái đất quay quanh Mặt trời. Thế thì đảo ngược của vấn đề này là gì, thưa ngài tiên sinh?

Đạo sĩ:

-  Đó là tồn tại ít nhất một người trước đó cũng nghĩ như thế. Lẽ nào trong hàng vạn năm trước không có một gã say xỉn hay một kẻ gàn nào đó suy nghĩ ngược lại với thiên hạ! Say xỉn và gàn là hai phẩm chất cực kỳ hiệu quả trong việc vận dụng nguyên tắc đảo ngược.

-   Với Galileo Galileo tiên sinh, có chăng ngài dám nói ra và chứng minh được điều đó mà thôi. Nếu đặt ra giả thuyết mà không chứng minh được thì càng sang trọng hơn vì được thiên hạ xếp vào nhóm khoa học viễn tưởng!

Đệ tử:

-  Với các nhà sáng tạo nói riêng và mọi người nói chung có nên gàn và say xỉn không, thưa ngài tiên sinh?

Đạo sĩ:

-   Nên say xỉn để nảy sinh những ý tưởng mới! Nên gàn để dám nói ra những ý tưởng mới đó. Tấn bi kịch trong thời đồ đá là kẻ say xỉn thì không gàn, kẻ gàn thì không say xỉn!

Sự đảo ngược. (ảnh: nguồn internet)

Đệ tử:

-   Vậy, cần ứng xử với nguyên tắc đảo ngược như thế nào cho phải đạo, thưa ngài tiên sinh?

Đạo sĩ:

-   Hãy vận dụng nguyên tắc đảo ngược để phát sinh những ý tưởng mới. Còn những ý tưởng mới đó là sáng tạo hay tối tạo cần phải xem xét đánh giá. Nguyên tắc này không phải là một phép màu nhiệm cựa đâu trúng đó.

2. Vận dụng nguyên tắc

a. Đảo ngược trong sự học

Đệ tử:

-    Vào thời computer, sự học qui ước theo trình tự tiên học lễ, hậu học văn, thế trong thời đồ đá thì sao, thưa ngài tiên sinh?

Đạo sĩ:

-   Thời đồ đá quan niệm rằng môn học quan trọng nhất là Giáo dục giới tính nên sự học có trình tự: tiên giáo dục, trung giáo lễ, hậu giáo văn. Nói cách khác, có sự đảo ngược tầm quan trọng của các môn học giữa hai thời đại này. Bằng chứng còn rành rành ra đây.

Tiên dục, trung lễ, hậu văn. (ảnh: nguồn internet)

Đệ tử:

-   Vào thời đồ đá, việc học cấp 3 và học đại học có gì ngược nhau, thưa ngài tiên sinh?

Đạo sĩ:

-   Nói chung, là học càng lên cao thì càng sướng! Bằng chứng còn rành rành ra đây.

Sự đảo ngược. (ảnh: nguồn internet)

Đệ tử:

-   So với thời computer, công nghệ giáo dục trong thời đồ đá có gì khác biệt, thưa ngài tiên sinh?

Đạo sĩ:

-   Vào thời đồ đá, đối tượng đóng vai trò trung tâm của buổi giảng là học trò. Còn trong thời computer, đối tượng đóng vai trò trung tâm của buổi giảng là các loại thiết bị công nghệ hỗ trợ như: projector, smart phone, iPad, usb, wifi,...

Sự đảo ngược. (ảnh: nguồn internet)

Đệ tử:

-  So với thời computer, ứng xử của học trò và gia đình trong thời đồ đá mỗi khi bị điểm kém có gì khác biệt, thưa ngài tiên sinh?

Đạo sĩ:

-   Vào thời đồ đá, học trò là người chịu trách nhiệm mỗi khi bị điểm kém. Còn trong thời computer thì ngược lại.

Sự đảo ngược. (ảnh: nguồn internet)

b. Đảo ngược trong hôn nhân

Đệ tử:

-  Trong lịch sử nhân loại, quyền lực của cánh đàn bà trong hôn nhân biến đổi như thế nào, thưa ngài tiên sinh?

Đạo sĩ:

-   Vào thời đồ đá, hôn nhân theo chế độ mẫu hệ nên quyền lực rơi vào tay phụ nữ hoàn toàn, cánh đàn ông thật là đáng thương. Theo dòng thời gian vần vũ, đến thời computer chế độ phụ hệ được thiết lập trên hình thức và không ít cô nàng manh nha khôi phục vang bóng một thời khi xưa.

Sự đảo ngược. (ảnh: nguồn internet)

Đệ tử:

-  Vậy, cái gì đã chi phối cánh đàn ông đến mức xem nhẹ vị thế của cánh đàn bà, thưa ngài tiên sinh?

Đạo sĩ:

-   Đó là các sản phẩm công nghệ được con người sáng tạo ra. Sự sáng tạo đã hủy diệt đời sống hôn nhân hơn là mang lại những giá trị thụ hưởng.

Sự đảo ngược. (ảnh: nguồn internet)

c. Đảo ngược trong môi trường

Đệ tử:

-  Trên phương diện thích ứng của sinh giới với môi trường sống có gì thay đổi, thưa ngài tiên sinh?

Đạo sĩ:

-   Lịch sử phát triển của loài người được phân thành hai giai đoạn trái ngược nhau. Giai đoạn đầu, sinh vật từ trong môi trường nước tiến dần lên cạn. Còn giai đoạn hai, con người từ môi trường trên cạn dần tiến xuống nước do sự sáng tạo của chính mình.

 

Sự đảo ngược. (ảnh: nguồn internet)

Đệ tử:

-   Vậy, con người có xứng đáng là sinh vật thông minh nhất trên hành tinh, thưa ngài tiên sinh?

Đạo sĩ:

-   Nếu con người thông minh thì không làm những chuyện sáng tạo dẫn tới sự hủy diệt chính mình. Cuộc đời chẳng biết thế nào là khôn hay dại.

Sự đảo ngược. (ảnh: nguồn internet)

d. Đảo ngược trong không gian

Đệ tử:

-   Mọi sự vật, hiện tượng thay đổi theo thời gian đã đành, thế chúng có thay đổi theo không gian không, thưa ngài tiên sinh?

Đạo sĩ:

-   Thời gian là một chiều của sự thay đổi. Không gian là những chiều khác của sự thay đổi. Vì vậy, khi xét đến sự thay đổi người ta thường dùng hệ qui chiếu không-thời gian. Đảo ngược không gian thì khá đơn giản nhưng đảo ngược thời gian thì vô cùng nan giải.

Sự đảo ngược. (ảnh: nguồn internet)

Sự đảo ngược. (ảnh: nguồn internet)

e. Đảo ngược giữa trường học và cuộc đời

Đệ tử:

- Tại sao một số môn sinh trong trường học thì rất giỏi nhưng bước ra cuộc đời thì gặp nhiều lúng túng. Thậm chí tốt nghiệp thủ khoa trường mẫu giáo làng vẫn không xin được việc làm, thưa ngài tiên sinh?

Đạo sĩ:

- Tại vì trường học và cuộc đời có những khía cạnh khác biệt nhau đến mức đảo ngược Trong trường học, các môn học như: văn chương (literature), hình học (geometry), nghệ thuật (art), sinh học (biology), thể chất (health), lịch sử (history),... được dạy một cách độc lập nhau. Tuy nhiên, trong cuộc đời mấy thứ này trộn lẫn với nhau rối tinh rối mù nhoe nhoét chẳng biết đâu mà lần.

 

Sự đảo ngược. (ảnh: nguồn internet)

Đệ tử:

- Thời gian (time) và tiền bạc (money) có gì khác biệt giữa những năm tháng ngoài cuộc đời (work life) và những năm tháng trong trường học (college life), thưa ngài tiên sinh?

Đạo sĩ:

-  Trong trường học, tốn nhiều thời gian nhưng không có mấy đồng xu cắc bạc. Ngoài cuộc đời thì ngược lại.

 

Sự đảo ngược. (ảnh: nguồn internet)

f. Đảo ngược giữa thực tại và nhận thức

Đệ tử:

-  Thế giới là thực tại khách quan nhưng liệu con người có nhận thức một cách khách quan không, thưa ngài tiên sinh?

Đạo sĩ:

-  Nói chung con người nhận thức thế giới khách quan một cách chủ quan! Với nhận thức chủ quan đó, con người ra quyết định một cách chủ quan hơn trong tương tác với thế giới xung quanh.

Sự đảo ngược. (ảnh: nguồn internet)

Đệ tử:

-   Phần tử nào trong thế giới xung  tạo nên rắc rối nhất đối với mỗi con người, thưa ngài tiên sinh?

Đạo sĩ:

-  Đó là những người khác. Mình nhận thức chủ quan đã đành, họ cũng nhận thức chủ quan nữa nên rối tinh rối mù như nồi canh hẹ. Sự phức tạp không đến từ mỗi cá thể mà đến từ mối quan hệ giữa các cá thể với nhau.

Sự đảo ngược. (ảnh: nguồn internet)

g. Đảo ngược giữa bản chất và hiện tượng

Đệ tử:

-   Giữ bản chất và hiện tượng có phải lúc nào cũng trùng khớp với nhau, thưa ngài tiên sinh?

Đạo sĩ:

-  Thỉnh thoảng trùng khớp là may lắm rồi! Mỗi con người sắm một vai diễn trên sân khấu cuộc đời nên có sự đảo ngược cũng là lẽ thường tình.

Sự đảo ngược. (ảnh: nguồn internet)

 Sự đảo ngược. (ảnh: nguồn internet)

Đệ tử:

-   Cánh đàn ông và cánh đàn bà bên nào nói và làm ngược nhau hơn, thưa ngài tiên sinh?

Đạo sĩ:

-   Hãy lắng nghe bài hát Con gái của nhạc sĩ Ngọc Lễ qua tiếng hát nữ ca sĩ Hạ Vy khắc tỏ tường.

h. Đảo ngược giữa hiện thực và ước vọng

Đệ tử:

-   Vào thời đồ đá, chuẩn mực của xã hội được xếp theo thứ tự chân thiện mỹ. Thế còn trong một số thời đại khác thì sao, thưa ngài tiên sinh?

Đạo sĩ:

-  Trong một số thời đại khác, chuẩn mực giá trị được đảo ngược theo thứ tự mỹ thiện chân. Bằng chứng còn rành rành ra đây.

Sự đảo ngược. (ảnh: nguồn internet)

Đệ tử:

- Ước vọng của người này và hiện thực của người khác có gì liên quan, thưa ngài tiên sinh?

Đạo sĩ:

-  Vào thời đồ đá, ước vọng của người này là hiện thực của người kia và ngược lại nên ai cũng khổ.

Sự đảo ngược. (ảnh: nguồn internet)

i. Đảo ngược lý trí và cảm xúc

Đệ tử:

-  Khi thành công rực rỡ, người ta đều qui thành tích cho lý trí thông minh của bộ não. Còn khi thất bại ê chề, người ta qui trách nhiệm cho cảm xúc yếu đuối của trái tim. Sự thật là trái tim không biết suy nghĩ, tại sao phải đành chịu oan, thưa ngài tiên sinh?

Đạo sĩ:

-   Chẳng lẽ qui cho bộ não dại dột ư?

Sự đảo ngược. (ảnh: nguồn internet)

Đệ tử:

-  Các tin đồn nhảm đều loang đi rất nhanh với tốc độ của ánh sáng, phải chăng khi ấy cảm xúc đã chi phối hoàn toàn lý trí, thưa ngài tiên sinh?

Đạo sĩ:

-  Đúng vậy, lý trí thường phải nhún nhường trước những cơn thăng hoa dạt dào của cảm xúc.

Sự đảo ngược. (ảnh: nguồn internet)

3. Hình ảnh gợi mở sáng tạo

Đệ tử:

-  Bề tui muốn rèn luyện tư duy đảo ngược, thưa ngài tiên sinh?

Đạo sĩ:

-   Xem và suy ngẫm về các hình ảnh sau, hãy tìm cho ra một phương diện đảo ngược nào đó trong mỗi hình ảnh.

Rèn luyện tư duy đảo ngược. (ảnh: nguồn internet)

Rèn luyện tư duy đảo ngược. (ảnh: nguồn internet)

Rèn luyện tư duy đảo ngược. (ảnh: nguồn internet)

Rèn luyện tư duy đảo ngược. (ảnh: nguồn internet)

Rèn luyện tư duy đảo ngược. (ảnh: nguồn internet)

Rèn luyện tư duy đảo ngược. (ảnh: nguồn internet)

Rèn luyện tư duy đảo ngược. (ảnh: nguồn internet)

Rèn luyện tư duy đảo ngược. (ảnh: nguồn internet)

Rèn luyện tư duy đảo ngược. (ảnh: nguồn internet)

Rèn luyện tư duy đảo ngược. (ảnh: nguồn internet)

Rèn luyện tư duy đảo ngược. (ảnh: nguồn internet)

Rèn luyện tư duy đảo ngược. (ảnh: nguồn internet)

Rèn luyện tư duy đảo ngược. (ảnh: nguồn internet)

Rèn luyện tư duy đảo ngược. (ảnh: nguồn internet)

Rèn luyện tư duy đảo ngược. (ảnh: nguồn internet)

Rèn luyện tư duy đảo ngược. (ảnh: nguồn internet)

Rèn luyện tư duy đảo ngược. (ảnh: nguồn internet)

Rèn luyện tư duy đảo ngược. (ảnh: nguồn internet)

Rèn luyện tư duy đảo ngược. (ảnh: nguồn internet)

Rèn luyện tư duy đảo ngược. (ảnh: nguồn internet)

Rèn luyện tư duy đảo ngược. (ảnh: nguồn internet)

Rèn luyện tư duy đảo ngược. (ảnh: nguồn internet)

Rèn luyện tư duy đảo ngược. (ảnh: nguồn internet)

Rèn luyện tư duy đảo ngược. (ảnh: nguồn internet)

Rèn luyện tư duy đảo ngược. (ảnh: nguồn internet)